Cants de la guèrra de 14-18

Guilhem

Sent Martin de 1918

Lo Bòche que disè: “Pertot que serèi mèste!
Devant jo, tot que vau plegar
Com lo vimi deu saligar
Quan, entà har lo cerc, lo barricaire (tanben barriquèr…) l’apresta!”

En un arren, Fòch lo Gascon que l’a gauchit
En lo bohar vent de victòria
E qu’avem vist uei, matin de gloria,
Lo gran casse Aleman a terra tot croishit.

Lo Bòche punh de hèr qu’avè hèit lana rasa,
Tuat, brutlat, panat a bròs.
Uei que se’n torna tot a tròç
Escodat e hontós e cap baish entà casa.

E nosautes que’u seguim dab lo fusilh flocat,
Pè leugeron, cara arridenta:
Au còr, lo plaser que’ns alenta
D’u véder, per bèth temps, tà beròi musacat.

Ne saunejava pas sonque canons, mitralha,
E que volè har deu gualhard,
E d’orgulh bèstia qu’èra hart:
Deu juste e de l’aunor que’n hasè perrecalha

Lo meishant metajèr (meitadèr) que muda a la Sent Martin
Lo Bòche que hè las mudalhas
E la França qu’aluca halhas
En lo díser: “Vè te’n! Dehòra lo coquin!

Qu’as pro muishat, quate ans, lo pelièr que’t deviras.
Qu’as pro salit, qu’as pro trolhat;
Qu’as pro de Sciéncia cabelhat,
Muishat n’èras pas sonque orgulh, palhòla, esquiras.”

Se disè lo Kaiser, qu’avès lo ton vielh Diu.
Aqueth Diu de la Germania
Çò qu’a tan sabut har? Sangnia
A har shisclar sang, quate ans, com un arriu.

Los de França tanben, qu’avem un Diu, lo noste,
Lo de Clòvis, de Jana d’Arc,
Lo bon, dab bona flècha (sageta) a l’arc,
Lo qui’t hè virolar (virolejar) devant nos com la brosta.

Se’n èras vente eslat (enlat), que i a quate ans, e content
Quan te n’anèvas har la guèrra
E bota’c tot mei baish que tèrra!
Com un gat escodat, uei, que cau tornar te’n

Vè t’en, Bòche, vè t’en! Deu Rhin passa las pontas.
Mei que los arrats au solèr
Qu’ès un nharraire e qu’ès un lèd
A casa, dab los tons, vè passar bèras hontas!

Gloria qu’as volut cuélher, e qu’as amassat hems.
B’ac saps, lo qui cèrca que tròba:
Un còp de mei que’n as la pròba.
Oèra, s’ac as comprés, n’as pas perdut lo temps.

Quan n’i a que dromiràn devath tèrra, los praubes!
E nos, los vius, s’avem trucat hòrt,
Que s’avem tot vist sonque la mòrt:
Mes ne’ns e sap pas mau en véder que t’assauvas.

Qu’avem vist los tons amics tristament escalhà’s.
Lo ton Kaiser que s’espatraca
E sus la man, tu, qu’as ua taca
Qu’arren n’eishugarà tant que hartis milhàs

Nos que’ns se vam tornar, sus tèrra de Gasconha,
Júnher los bueus, gahar l’aret,
Rehar lo soc pregond e dret,
E, dab hemna e mainats, minjar pan shens vergonha.

E maserat benlhèu pro plan, aqueste còp,
En pagar beròi l’alhada
Que’ns e deisharàs l’agulhada
Valenta a la man dreta e lo pè hens l’esclòp!

Dihòrt, Sent Martin de 1918.

Beatritz Palanga, Carles Laterrada, Francesa Dubòsc, Ives Lavena, Jacme Bernadet, Miquèu Edoard Curmer e Tomàs Curmer

Que son tornats!

Tornats que son
Baston flocat, cara esberida,
Los de Dihòrt,(Dur Hòrt?), d’Aire e deu Mont
Arron aver, los quate ans adarron,
A l’Aleman petós balhat la segotida.

Que son tornats arron aver
Pertot on se batèva
Hèit com calè lo lor dever
E vist a tota part tanben
L’Aleman espaurit húger com hui la lèbe.

N’an pas espiat si hasè hred:
Ne hè pas hred quan son a casa.
Tanlèu tornats, que s’an gahat l’aret
E qu’an tornat virar tèrra e har lo soc dret
Entaus milhòcs qui cau har vàser.

E lo larèr que s’us hè doç,
Mei doç enqüèra qu’abans la guèrra.
Lo pan que s’us hè mei sabrós.
E de tornar pregar dab los sons qu’ei urós
Lo gran valent, l’obrèr de la tèrra!

Ò, trabalha Gascon! Dab los tons, prèga Diu
Qui t’a hèit bona cara d’òste,
Qui sap apelhar flors shens caler tòrcer hiu,
Qui donc calè morir, b’ac sabes, t’a deishat viu
E tornat aus de vòste.

Dihòrt, (Dur Hòrt), lo 30 de mai de 1920,
Hèsta deus Peluts Jeanne d’Arc

Reina Perrin

Lo Nadau de la Guèrra

Sus l’aire: Venez divin Messie.
Hèit entau Nadau deu Soldat landés

Sonatz, bèras campanas
Deu bòrd deu Gave e de l’Ador;
Las mendres com las granas
Sonatz lo Sauvador.

De cap au Mont, v’ètz vos urós
Dab las iròlas e vin doç,
Los pès suus chaminaus brasós
En bèth aténder l’òra
De la missa de miejanueit:
Nos, ací, per dehòra
Torrats, qu’èm a l’argüèit.

Sonatz, … Sauvador.

Per aqueste an, los enemics
Mei espés que los ahromics (ahromigas)
Que’ns an tirat deus bons aprics (aprigas).
Entà missa sonada,
Pr’ací, qu’avem còps de canon,
E que’m a la trencada
Com lo grith au branon.

Sonatz, … Sauvador.

Tau jorn com uei, Diu qu’ei vienut
Tot praubilhòt e juste nud
Entà sauvar l’òmi perdut.
Nos, devath la mitralha,
Que sentim la França florir.
Qu’avem la podra entà halha:
Morim, se cau morir!

Sonatz, … Sauvador.

Ah! si a Diu platz, entà un aute an,
Quan àgim caçat l’Aleman
En lo miar tambor batant,
Lavetz, dab los de noste,
Devant carbon de bon corau
Qui s’a perdut la brosta,
Torneram har Nadau.

Sonatz, … Sauvador.

Mes entertant, devath la nèu,
Que canteram lo Diu deu cèu,
Vasut entà béver lo hèu.
S’eth a sauvat la tèrra,
Deus Alemans, maishant agram,
Nos, dab aquesta guèrra,
França, que’t sauveram.

Sonatz, … Sauvador.

Gerard Daviaud e Tomàs Curmer

Cantam Nadau o Lo Nadau de Craonne

Sus l’aire: Beth cèu de Pau
Hèit entau Nadau deu Soldat landés

I
On ei, amics, lo larèr de Gasconha
En aquesta nueit ariçada de hred?
Ací que cau víver a la bariconha :
Qu’avem lo barrat a mòda de paret.
Mes l’Aleman qu’a batlèu la crebèra,
E lo Gascon qu’ei hèit de bon corau.
Que’ns cresè vueits com la canavèra.  (bis)
Cantam Nadau! (bis)

II
Entà sauvar la nosta França aimada
Ací que som, Biarnés e Lanusquets.
Que balharam la bèra pataumada
A l’Aleman sonque amic dos broquets.
Arren de bon ne’s hè shens sacrifici:
“Da, tu, se vòs, Bòche! tè, jo que’t dau!”
Que’ns i haram dinc a pèth que s’esquice. (bis)
Cantam Nadau ! (bis)

III
Ah! ve credè, la nacion pipauta,
D’aver Paris gahat en un glaupat;
Mes, pro sovent, lo gormand que s’escauta,
E l’Aleman que s’ei beròi trompat.
Entà batlèu que’u balham la croishida
E que’u copam l’esquia, au Diu me dau!
Tanben cantam, dab la votz esberida, (bis)
Cantam Nadau! (bis)

IV
Per noste, aciu, lo qui damora a casa
Que prega Diu a la glèisa, de jolhs:
Si, per son tuc, si per la lana rasa,
Parent, amic, que pensan tots a mos.
Oh, pregatz plan Diu vadut en aquesta òra,
Hemnas o mairs qui velhatz a l’ostau.
Qu’auram coratge entaus botar dehòra. (bis)
Cantam Nadau! (bis)

Dihòrt, lo 23 d’abans lo mes mort de 1914.

Miquèu Edoard Curmer e Tomàs Curmer

Cant deu Pelut 1917

Abat Cesari Dauge, Huelhas e Flors 1936
Arrevirada Jan Pèir Brethes

Sus l’aire: Miejanueit Crestian
Hèit entau Nadau deu Soldat landés

I
Batlèu que l’avem au Bòche qui s’estuja
Peu forrastar, mei lèd qu’un pòrc-sanglar,
Plan acorsat, a tròç que’s bota a húger
E que’u dam hart suu mus e suu maisherar.
N’agis pas paur, França, la nosta amiga!
Com lo Gascon, n’as pas nat aimador.
Quilha lo cap! Ne’t deisharà pas briga (bis)
Lo hilh valent deu Gave e de l’Ador. (bis)

II
Com s’avè paur, lo Bòche que s’entuta:
Ne vesèm pas ni prada ni branon.
Ne s’enten pas la votz de la porruta:
N’avem pas mei sonque la deu canon.
Mes lo canon qu’ei un Labrit qui nhaca.
Ne coneish pas ni Pascas, ni Nadau
Que tira beròi sus la nacion chabraca (bis)
A tu, Labrit! Laira e nhaca: da-u! da-u! (bis)

III
En çò deus autes, lo Bòche que s’apita;
Tot qu’ac ablada e qu’ac escana tot,
E de panar la hami l’escapita:
Que l’ac cau tot, la crosta e lo medoth.
Mes qu’èm ací, los hilhs de la Gasconha:
Hè’vs en arrèr, Bòches los tròp goluts!
Que’vs saberam balhar la bèra tonha, (bis)
E lo Gascon serà rei deus Peluts (bis).

IV
Mei que jamei los Bòches que son sauvatges.
N’an pas donc eths, arron d’aver hartat,
Copat las mans en de praubes mainatges:
Disetz si aquò ne hè pas pietat!
Dempuish quate ans a la crotz claverada,
La França enqüèra qu’averà pro de sang
En taus balhar la darrèra sarrada (bis)
E per tostemps tirar’us lo gost deu pan. (bis)

V
Qu’ac sèi, qu’avem la hanga entà pomada ;
Entà loís d’aur, qu’avem pesolhs e macs,
E, quan sortim hangós de la trencada,
Que diserén un pòble de limacs.
Mes entà nos, l’òra batlèu que tranga,
Aquò que’s sap, d’aver pro patacat,
E qu’auram mei de gloria que de hanga (bis)
Quan àgim hèit lo Bòche espatracat. (bis)

VI
O França, o mair! S’es adara dolenta,
Mei que jamei, cred-me, que t’aimam tots,
E si a Diu platz, la nosta man valenta
Que’t saberà devarar de la crotz,
E que’n seràs per aver gloria màger.
Que t’as ganhat anèth lusent au dit,
E com lo só tirat deus crums arraja, (bis)
Qu’arrajaràs suu monde estremondit! (bis)

Rotland Castanhòs