Israèl Palestina, 75 ans de conflicte
Actu' Joens
Lo 7 d’octobre de 2023, lo Hamas, organizacion terrorista islamista palestiniana, qu’ataca Israèl. Centenats de terroristas deu Hamas que passan suu sòu israelian. Que hèn mei de 1 400 mòrts, mei de 4 000 nafrats [blessés], mei de 200 ostatges. Despuish, en torna, Israèl que bombarda la benda de Gazà. Lo bilanç, segon lo ministèri de la Santat de la benda de Gazà, administrada peu Hamas, que seré de mei de 8 300 morts e 21 000 nafrats a la data deu 30 d’octobre de 2023.
Qu’ei malurosament la seguida d’ua longa istòria de conflictes enter aqueths dus pòbles.
1948-1949 : prumèra guèrra Israèl-país arabes
La Palestina que dependè de l’estat britanic. L’ONU (Organizacion de las Nacions Unidas) que decideish lo 29 de noveme de 1947 la creacion de dus estats, un palestinian e un israelian. Se los representants judius de Palestina son d’acòrd, la majoritat deus representants deus Arabes de Palestina e deus país arabes vesins ne vòlen pas d’un estat judiu. Lo 14 de mai de 1948, qu’ei la declaracion d’independéncia de l’Estat d’Israèl. L’endedia, mei d’un país arabe qu’envadeishen Israèl. Las lors armadas que son regetadas, e en 1949, Israèl qu’espandeish lo son territòri.
1967 : la guèrra deus Sheis Dias
Egipte que blòca los vaishèths israelians en mar roi. Alavetz, lo 5 de junh, Israèl que’us ataca, puish contra-ataca en Jordania e en Siria. En sheis dias, Israèl que ganha la guèrra contra los país arabes vesins e qu’espandeish lo son territòri a Jerusalèm èst, a la benda de Gazà, a Cisjordania, au platèu de Golan (Siria) e a Sinai (Egipte). E qu’implanta las prumèras colonias judivas dens las zònas aucupadas. Aquera politica de colonizacion qu’ei estada denonciada per 11 resolucions de l’ONU enter 1967 e 2016.
1973 : La guèrra deu Kippour
Lo 6 d’octobre de 1973, dia de Kippour, hèsta tradicionau judiva, Siria qu’ataca Israèl dens Golan. Egipte que hè parièr dens Sinai. Israèl que contra-ataca e que consèrva Golan. En 1979, Israèl que signa un acòrd de patz dab Egipte, qui recupèra Sinai en 1982.
1987-1993 : prumèra Intifada
En 1987, que ia suslhevaments [soulèvements] de Palestinians dens la benda de Gazà, qui s’espandeishen a Cisjordania. Los joens que’s baten en getant pèiras sus l’armada israeliana. Atemptats que son cometuts contra la populacion israeliana. Qu’ei çò qu’apèran l’Intifada. Lo conflicte que dura sheis ans. Après, Israelians e Palestinians que signan, en 1993, los acòrds d’Òslo. Cada partit que reconeish los drets de l’aute. Mes aqueths acòrds n’existeishen pas suu terren: los extremistas palestinians que multiplican los atemptats, los extremistas israelians qu’assassinan, en 1995, Yitzhak Rabin, lo prumèr ministre israelian qui avó signat los acòrds de patz. Israèl que contunha d’implantar colonias dens los territòris palestinians.
2000-2005 : Dusau Intifada
Navèras susmautas [révoltes] de Palestinians en seteme de 2000 dens los territòris palestinians aucupats per Israèl. Que hèn un sarròt d’atemptats-suicidis dens las vilas israelianas. L’armada israeliana que basteish ua paret entà separar la benda de Gazà e Cisjordania d’Israèl. Israèl que retira las soas colonias de Gazà en 2005.
Despuish 2007: afrontaments dab lo Hamas
La branca politica deu Hamas qu’a emportat las eleccions en 2006 dens la benda de Gazà. En 2007, l’organizacion qu’estrema [écarte] los dus autes movements politics palestinians (Fatah e l’Organizacion de Liberacion de Palestina) e regna sola sus la benda de Gazà. Israèl qu’impausa alavetz un blocatge. Alavetz, afrontaments qu’esclatan regularament enter la branca armada deu Hamas e Israèl, dab tirs de roquetas d’un costat e incursions aerianas de l’aute.